ЭКСКУРСІЙНЫ МАРШРУТ “З КРЫНІЦ ЖЫВАТВОРНЫХ”

ЭКСКУРСІЙНЫ МАРШРУТ   “З КРЫНІЦ ЖЫВАТВОРНЫХ”

Аўтары: навучэнцы дзяржаўнай установы адукацыі “Суткаўскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-базавая школа” Уздзенскага раёна

Кіраўнік: Малашэвіч Таццяна Мікалаеўна, настаўнік геаграфіі

Мэта экскурсіі: садзейнічаць вывучэнню  гісторыі краю ў адзінстве з гісторыяй краіны, фарміраванню ў падрастаючага пакалення пачуцця патрыятызму і грамадзянскасці, падрыхтоўцы навучэнцаў да актыўнага ўдзелу ў турыстычных паходах.

         Вучоныя   мяркуюць,   што   месца,   дзе   бярэ   пачатак   рака,    валодае  незвычайнымі  сіламі.    У  яго   наваколлях  нараджаюцца    таленавітыя  людзі.   Даведаўшыся  аб  падобнай  версіі,  удзельнікі  паходу  паставілі  перад  сабой  наступныя  задачы:

          1. Наведаць   і   даследаваць   памятныя   мясціны     наваколля  ў  басейнах  Нёманца,  Вусы  і  Нёмана.

          2. Запісаць     успаміны   відавочцаў    аб    жыцці   і  творчасці  нашых  вядомых  землякоў.

          3. Выхоўваць   у   вучняў    любоў   да    роднага  краю,  фарміраваць  культуру  здаровага  ладу  жыцця.

ЗМЕСТ  ПАХОДУ

       Двухдзённы   веласіпедны   паход   па   маршруту    “ВОЙКАВА-АНУФРОВА  –  ПРЫСЫНАК  –  НІЗОК  –  КАМЯНОЕ      –  НАД-НЁМАН  – ПАД’ЕЛЬНІКІ  –  ВОЙКАВА “

      Працягласць  маршруту:  35 км

ПЛАН  ПАХОДУ

                          1 дзень

8.00.-9.00.  – збор  у  школе.  Арганізацыйны  момант.   Выезд  групы  ў  паход

9.30.- 10.00. – знаёмства   з      гісторыяй  узнікнення  вёскі  Ануфрова

11.00.-12.00. – сустрэча    з    дырэктарам  Прысынкаўскага  СДК

12.30.-14.00. – абед  і  адпачынак

15.00.-16.00. – экскурсія  ў  Нізаўскі  музей  Слова

16.00.-18.00. – адпачынак   на   рацэ  Вусе

18.00.-20.00. – вячэра,   размяшчэнне   на  начлег

20.00.- 22.00. – гульні

22.00. – адбой 

                   2 дзень

8.00.-9.30. – пад’ём. Арганізацыйны  момант.  Сняданак. Выезд  групы  з  Нізка

10.30.-11.00. – наведванне  помніка  загінуўшым  у  час  Вялікай  Айчыннай  вайны

11.20.-12.00. – адпачынак  каля  помнікаў  прыроды  камянёў-валуноў.  2-і  сняданак

13.00.-14.00. – экскурсія  да  рэшткаў  маёнтка  Я.А.Наркевіча-Ёдкі

14.00.- 16.00. – абед  на  беразе  Нёмана,  адпачынак

16.00.- 17.00. – сустрэча  з   мясцовымі жыхарамі

18.00.-19.00. – вяртанне  ў  вёску  Войкава

19.00.- 19.30. – падвядзенне  вынікаў  пахода.  Развітанне

СКЛАД  ГРУПЫ

 Мал

 Малашэвіч  Т.М.  – кіраўнік  групы

 Зуева с.М. – настаўнік

Зяньковіч М.І.– настаўнік

 Ігнаценка Валянцін – адк.  за  абсталяванне

 Барадаўка Арцём – фатограф

 Казакевіч Арына – адк. за  збор  інфармацыі

 Барышнікава Алеся – адк. за  збор  інфармацыі

 Раўковіч Кірыл – кастравы

 Лычкоўская Ганна – санпост

 Бандарэнка Анастасія – культпраграма

 Рошчанка Уладзіслаў– кастравы 

 Зяньковіч Ангеліна – санпост

 Стральчэня Карына – адк.за збор  інфармацыі

 Ліннік Сяргей – повар

 Нагірняк Алеся – повар

 Козіч Надзея – повар

 Чарнадзед Аляксей – адк. за  палаткі

 Козіч Дзяніс – адк. за  палаткі

УЗДЗЕНШЧЫНА – НАШ  ДОМ

   На Уздзенскай  зямлі

   Мы  мелі  шчасце нарадзіцца.

   І  любім  родны  край

   І  сэрцам,  і  душой.                                                   

   Да  сконцу  дзён  мы

                 будзем  ганарыцца

   Радзімай  нашай

                 мілай  і  лясной.

Тэхналагічная карта маршрута экскурсіі “З крыніц жыватворных”

                                                                                                                                                                               Дадатак 1

КАНДРАТ КРАПІВА

                   Нарадзіўся   Кандрат   Кандратавіч  5  сакавіка  1896  года  ў  сям’і  небагатага  селяніна.   Мясцовыя   старажылы  расказваюць, што  ў  сям’і  Атраховічаў ужо  былі   дзеці,   але   ўсе   яны  паміралі  ў  раннім   дзяцінстве.     Старыя     параілі  бацькам:  “Калі  народзіцца   яшчэ  адно  дзіця,   назавіце   яго   імем    бацькі    ці  маці”.  Так   на   свет   з’явіўся   маленькі   Кандрат.  З  ранняга  дзяцінства  працаваў  ў  бацькоўскай  гаспадарцы:  пасвіў  кароў,   свіней,   а,   падросшы,    касіў  і  араў.    У   1913 годзе   экстэрнам    здаў  экзамены  на  годнасць  народнага  настаўніка.  Але  неўзабаве  пачалася  першая  сусветная  вайна,  і  ў  1915  годзе  малады  чалавек  быў  прызваны  ў  армію.

           У   1922 годзе    з’яўляецца     першы  фельетон   маладога   паэта  на  рускай  мове   “Жили-были».     Сам     Кандрат  Кандратавіч  прызнаваў,  што  гэту  публікацыю   наўрад  ці   можна  лічыць  па-чаткам  творчай  біяграфіі. 

     Паэт  успамінаў,  што  толькі  тады,  калі  пачаў  пісаць   на   роднай  мове,  па-сапраўднаму   адчуў   сябе   далучаным   да   літаратуры.  Не    прайшло  і  пяці  гадоў,   як   імя   пісьменніка  стала  шырока   вядомым  у     рэспубліцы.  Шматлікія    вершы,     байкі,    ад    якіх    смяялася    ўся   Беларусь,    вабілі    чытачоў,  захаплялі  іх.  Яны  былі  актуальнымі  і  глыбока  народнымі.

           Яркай  старонкай  у   гісторыі   беларускай   культуры   стала    драматургія  Кандрата  Крапівы.  Ужо  першыя  п'есы  паказалі,  што  пісьменнік  дасканала  валодае   гэтым   жанрам.   П'есы   «Партызаны»,   «Хто   смяецца   апошнім»  узнялі   беларускую   драматургію   на   якасна  новы  ўзровень.  У  1940 годзе  маладому   драматургу   была   прысуджана   Дзяржаўная   прэмія   СССР.

         Далей     мы   пачулі    расказ   аб   удзеле   нашага   земляка   ў   Вялікай  Айчыннай    вайне,   аб  той   вялікай   ролі,   якую   ён   адыграў,   узнімаючы  баявы   дух   нашага   народа.    Газета    «Раздавім    фашысцкую    гадзіну»,  рэдактарам   якой   быў   Кандрат  Крапіва  дэманструецца  на  стэндзе,  прысвечаным  старонкам  ваеннай  біяграфіі  пісьменніка.  Шматлікія  дакументы,  фотаздымкі,  рукапісы  паказалі  нам   Кандрата  Кандратавіча  як  выдатнага  беларускага    вучонага,   які   зрабіў   вялікі   ўклад   у   развіццё  беларускага  мовазнаўства. 

ПАЎЛЮК ТРУС

         Цікавым  аказаўся  расповед  пра  аднаго  з  паэтаў-маладнякоўцаў,  нашага  земляка,  якога  вобразна  называюць  беларускім  Есеніным,  Паўлюка  Труса.  Нарадзіўся  паэт  у  беднай  сялянскай  сям’і.

         Часта  на  беразе  маляўнічай  ракі  Вусы  супыняліся  цыгане.  Раскідвалі  свае  шатры  і    некалькі  дзён  адпачывалі  паблізу  ад  вёскі.  Туды  часта  бегала  дзетвара.  Аднойчы  вечарам,  калі  цыгане  ладзілі  каля  кастра  канцэрт,  хлапчукі  адважыліся  падысці  вельмі  блізка.  Ім  спадабаліся  адметныя  песні  пад  гітару,  аб  гэтым  яны  і  сказалі  табарнаму  барону.

         Цыган   запытаў  у  хлапчукоў:   “А  ці   ведаеце   вы   свае     народныя  песні?”    “Так,  ведаем,”— адгукнуўся   смялейшы  і   заспяваў.  Гэтым  хлапчуком      аказаўся   маленькі   Паўлюк   Трус.  З   шатра    выйшла  старая  цыганка  і  сказала  хлапчуку  на  развітанне  такое  прароцтва:  “Вялікая  будучыня  чакае  цябе.  Ты  праславіш  не  толькі  сябе,  але  і  сваю  радзіму.  Але   жыццё    ў    цябе   будзе    нядоўгім”.  І  сапраўды, пражыў  Паўлюк  Трус  зусім  нядоўга – усяго  25  гадоў зямнога  шляху яму  было  адведзена  .  Але  паспеў  аставіць  пасля  сябе  цудоўную,  лірычную  спадчыну  сваіх  вершаў  і  паэм.

                                  Падаюць  сняжынкі,

                                  Дыяменты-росы.

                                  Падаюць  бялюткі,

                                  За  маім  акном.

                                  Расчасалі  вішні

                                  Шоўкавыя  косы,

                                  І  ўранілі  долу 

                                  Снегавы  вянок –

гэтыя  радкі  нашага  паэта,  пакладзеныя  на  музыку  Ігара  Лучанка,  і  сёння  выклікаюць  замілаванне,  калі  гучаць  у  выкананні  “Песняроў”.

ЛІДЗІЯ АРАБЕЙ

         Думку  аб тым, што Нізок – унікальная  вёска, беларускі  Парнас,  яшчэ  раз  яскрава  падцвердзіў   расказ  аб  жыцці  і  дзейнасці  нашай  зямлячкі  Л.Л.Арабей.

         У  Нізку    пасля   нараджэння    Лідзія  Львоўна  пражыла  нядоўга,   усяго  два  гады,  але  праз  усё  жыццё   нясе  гэта  цікавая  сціплая  жанчына   памяць   аб  сваёй  малой  радзіме. І  сваімі  ўчынкамі  заўсёды   дэманструе   любоў  да  гэтага  куточка  зямлі.

         Цяжкі  лёс  выпаў  на  долю  жанчыны.  Рана   згубіла   бацьку.  Расла   ў    сям’і  разам  з  отчымам,  які  лічыў  яе часцей  за  ўсё  лішнім   ротам.  Зусім   маладой  дзяўчынкай     даведалася   аб    горычы  згубы   сваіх    блізкіх.    У  гады  Вялікай  Айчыннай  вайны  Лідзія  Львоўна  жыла  на   Гродзеншчыне  і   разам   са    сваім  мужам   удзельнічала    ў     падпольнай  барацьбе.  У  1944 годзе,  незадоўга  да  вызвалення,  муж  быў  расстраляны  за  сувязь  з  партызанамі.

Пасля  вайны  маладая  дзяўчына  вярнулася  ў  разбураны  Мінск.  Тут  яна  працягвае  вучыцца  і  адначасова  працуе  ў  розных  выдавецтвах.  У  тыя  першыя  пасляваенныя   гады  адбываецца  знаёмства  маладой  жанчыны  з   Піліпам   Пестраком,   Міхасём   Лыньковым.   З  асаблівай  цеплынёй    і   любоўю    ўспамінае   жанчына    сваё   супрацоўніцтва    з  Якубам  Коласам.

         Атрымаўшы   адукацыю   філолага   ў  БДУ,   Лідзія   Львоўна   нейкі  час  працуе  настаўніцай   пачатковых   класаў.   Але   ўвесь   час   яе   вабіць  літаратурная  дзейнасць.  Першая  кніга  маладой  пісьменніцы  выйшла  ў  свет   у    1956 годзе.    Прысвечана     яна     даследаванню   жыцця   і  дзейнасці    выдатнай    беларускай    паэткі    Алаізы   Пашкевіч  (Цёткі).

          Лідзія  Львоўна  шмат  піша  як  для  дарослых,  так  і  для  дзяцей.  Яе  творы   перакладзены   на   рускую,   польскую,   эстонскую,  літоўскую  і  іншыя  мовы  свету.

   За  актыўны   ўдзел   у    выхаванні     моладзі     пісьменніцу    не    раз  узнагароджвалі.   Яна – вялікі    сябар    сваёй    малой   радзімы.  Шмат  намаганняў    прыклала    для    стварэння    нізаўскога     музея   Слова,  падаравала    вялікую  бібліятэку  кніг.  Апошні   час   працягвае   плённа  працаваць   на   ніве    беларускай    літаратуры,    часта    друкуецца    ў  беларускім  часопісе  “Полымя”,  дзіцячых  беларускамоўных  выданнях.  

                                                                                                                                  Дадатак 2

Я.А. НАРКЕВІЧ-ЁДКА

         Навуковая   кампетэнцыя   вучонага    ў  галіне  атмесфернай  электрычнасці   не  мела  сабе  роўных.  З  30-х  гадоў  мінулага  стагоддзя  яго   з   павагай   завуць    электролагам,  электрографам,    электратэрапеўтам,   а     ў  парыжскіх  газетах  нават  “электрычным  чалавекам”.

         Па  словах  вучонага,  усе,  што  знаходзіцца  над   або   пад   зямлёй,  акружана  з   усіх  бакоў  электрычнымі  з’явамі.  Усе  мы  плаваем  у  прасторы,  дзе  адбываюцца  пастаянна  электрычныя  з’явы.

         Зыходзячы  з   таго,   што,  акрамя   клімату,  у  звычайным  разуменні,  ёсць  яшчэ  і  электраклімат,   вучоны    ўсебакова     даследаваў  праблему   штучнага   прыцягнення   токаў    у  глебу.  Павышэнне  ўраджайнасці   выцякала  з  неадкладных   эканамічных   патрэб   гаспадаркі.

         Дарэчы,  усе  навуковыя  работы  даслед-чык  праводзіў  за  свой  кошт,  а  грошы  яму  прыносіла  сельская  гаспадарка.

         Даклады  вучонага   аб   уплыве   электрычнасці  на   расліннасць,    зробленыя ў  1892  і  1893  гадах  на  паседжаннях  Пецярбургскага  сходу   сельскіх   гаспадароў,    утрымліваюць  апісанне  асноўных  напрамкаў  яго  дзейнасці  і  даносяць   да   нас   падрабязнасці    метаду  яго  навуковых  даследаванняў.

         У  далейшым  выкарыстанне   электрычнасці   ў   земляробстве   перарасло   ў  выкарыстанне   электрычнай   сілы   для  лячэння.  Гэтым  была  перакінута  кладка  ад  расліннага  да  жывёльнага   свету.   Даследаванні   вучонага  адзначаліся  ўсебаковасцю  і  паслядоўнасцю. Прапанаваны  ім  у  1891  годзе  метад  электраграфавання     “без  аб’ектыва” –   яго   важнейшае      навуковае           даследванне. Прапанаваны      ім   у    1891   годзе     метад  электраграфавання    “без  аб’ектыва”  –   яго   важнейшае  навуковае  даследванне.

         Прынцып  заключаўся  ў  тым, што  на  прыкладваемай  да аб’екта  пад  электрычным   напружваннем  фотапласціны   электрычны   ток   пакідае  своеасаблівы     адбітак    “карону”,   “аўру”,   якія        пры    традыцыйным   праяўленні  робяцца   бачнымі,   дактыласкапічна   адлюстроўваючы  контуры  таго  ці  іншага  электраграфуемага  ўчастка  цела.

         Усе   электраграфіі    Наркевіча – Ёдкі   вызначаліся   высокай    якасцю. Шэраг  з  іх  быў  апублікаваны  і   прайшоў  пры  жыцці  вучонага  ў  перыядычных   выданнях   і  кнігах.   Даволі   якаснымі  рэпрадукцыямі  з  іх  мы  і  карыстаемся  сёння. Арыгінальных  электраграфій   пакуль   што  не  выяўлена.

         Вучоныя  Парыжа  засведчылі  поўны  поспех  яго  доследаў  і  нараджэнне  новай  навукі.  Я.  Наркевіч-Ёдка  пасля  гэтага  быў  прызначаны  супра-цоўнікам  Інстытута  эксперыментальнай  медыцыны  ў  Санкт-Пецярбургу,  які,  дарэчы,   працягвае   сваю   плённую  працу   і   цяпер.   Вось   адзін    з  адрасоў, які  падпісалі  вядомыя  італьянскія  вучоныя  ў  1893 годзе  пасля  дэманстрацыі   Я. Наркевічам – Ёдкам   вынікаў   сваіх   пошукаў:  “Мы,  што  ніжэй   падпісаліся,   прысутнічалі   на  вопытах   пана  Ёткі,   знайшлі   важнасць  погляду  вучонага.  Гэтыя  вопыты  не  толькі  нас  здзівілі  і  прывялі  ў  захапленне,  але   і  даказалі  вялікую  будучыню  ў  выкарыстанні  электрычнасці  і  электраграфіі”.

         У  друку  з’явіліся  меркаванні  аб  выключных   магчымасцях  электраграфіі.   У    медыцыне  адкрыцці   Я.Наркевіча-Ёдкі    параўноўваліся   з   адкрыццём  рэнтгена:  “Тое,  што  складае  ў  нас  па  частцы  распазнавання  гэтых  хвароб   асабістае   ўяўленне,  то   Наркевіч-Ёдка    аб’ектывізуе    з  дапамогай   сваіх   метадаў   і   пры   гэтым   надзвычай  і  да  відавочнасці  наглядна.”

          На  вялікі  жаль,  маёнтак  выдатнага  вучонага  за  ХХ  стагоддзе  быў  амаль    ушчэнт    разбураны.   Захаваліся   толькі    фрагменты  пабудоў.  Праўда   мясцовыя   ўлады   пад   ціскам  аматараў-краязнаўцаў  апошнія  гады   зрабілі  першыя   крокі  на    шляху   да  рэстаўрацыі  гэтых  мясцін.  Добраўпарадкавана  магілка  вучонага,  праведзены  суботнікі  па  ўборцы  прылягаючай   тэрыторыі.   Распрацаваны   праект   рэстаўрацыі    былога  маёнтка.   Апошні  час     жыццю  і   дзейнасці  вучонага  былі  прысвечаны  некалькі     канферэнцый,    якія   сталі    па-сапраўднаму   абуджальнікамі  грамадскай  думкі.  У  раённай  газеце   былі  размешчаны  публікацыі  аб  рабоце   вучонага,   людзі   сталі   наведваць   гэтыя   цікавыя      мясціны.  Паэты-аматары   прысвяцілі   некалькі   вершаў   і   нават   паэм  Я.А. Наркевічу-Ёдку.